ગોદાવરી (વૃદ્ધ ગંગા) | Godavari River

ગોદાવરી નદી

ગોદાવરી નદીને દક્ષિણની ગંગા પણ કહેવામાં આવે છે.

→ ગંગા પછી ગોદાવરી ભારતની બીજી સૌથી લાંબી નદી છે.

→ ઉદ્ભવ: મહારાષ્ટ્રના નાસિક જિલ્લામાં ત્ર્યંબક ગામ પાસે

→ વહેણ: તે 1,465 કિલોમીટર પૂર્વ તરફ વહે છે અને મહારાષ્ટ્ર, તેલંગણા, આંધ્રપ્રદેશ, છત્તીસગઢ,, ઓડિશા અને કર્ણાટક રાજ્યોમાંથી(6 રાજ્યો) વહે છે.

→ ગોદાવરી નદી મહારાષ્ટ્ર અને આંધ્ર પ્રદેશમાંથી પસાર થઇ રાજહમુન્દ્રી શહેરની નજીક બંગાળના અખાતમાં મળી જાય છે.

→ ઉત્તર તરફથી સહાયક નદીઓ (ડાબે કાંઠેઃ): પ્રાણહિતા, શબરી, ઈંદ્રાવતી, પેનગંગા, વર્ધા, તાલ, પ્રવરા, મૂલા અને વેનગંગા.

→ દક્ષિણ તરફથી સહાયક નદી (જમણે કાંઠે) : પ્રવરા, મંજરા, મનાઈર {મંજરા, જે હૈદરાબાદ નજીક ગોદાવરી નદીને મળે છે.}

→ કુંભ મેળો નાસિક (ગોદાવરી પર), પ્રયાગરાજ (ગંગા, યમુના અને પૌરાણિક સરસ્વતીના સંગમ પર), હરિદ્વાર (ગંગા પર), ઉજ્જૈન (શિપ્રા પર) પર દર ચાર વર્ષે વારાફરથી યોજવામાં આવે છે.

→ ધૂલેશ્વરમ્ પછી ગોદાવરી બે ભાગમાં વિભાજિત થાય છે. (1) પૂર્વી શાખા અને (2) પશ્ચિમી શાખા

→ આ બે શાખાઓની મધ્યમાં અન્ય એક શાખા ‘વૈષ્ણવ ગોદાવરી' નદીના નામથી પ્રવાહિત થાય છે.

→ ગોદાવરીની ત્રણેય શાખાઓ અનુક્રમે યેનમ, નરસાપુર અને નાગરા નામના સ્થળો પર બંગાળની ખાડીમાં સમાઈ જાય છે.

→ થોલાવરમના દક્ષિણમાં તેના નીચલા ભાગમાં ભારે પૂર આવે છે. રાજામુંદ્રી સ્થળ પછી તે અનેક શાખાઓમાં વિભાજિત થઈ ડેલ્ટાનું નિર્માણ કરે છે.

→ કુલ લંબાઈ : 1465 કિ.મી. તથા અપવાહ ક્ષેત્ર : 3.13 લાખ ચો.કિ.મી., અપવાહ ક્ષેત્રનો 49% ભાગ મહારાષ્ટ્ર, 20% ભાગ મધ્ય પ્રદેશ અને છત્તીસગઢ અને બાકીનો 31% ભાગ આંધ્રપ્રદેશમાં છે.

→ હિંદુ ધર્મમાં પવિત્ર ગણાવાયેલી સાત નદીઓમાં સ્થાન પામેલી આ નદી રામાયણ, મહાભારત અને અન્ય પુરાણોમાં ઉલ્લેખ પામી છે. તેના કિનારે નાસિક, ત્ર્યંબક જેવાં પવિત્ર યાત્રાસ્થાનો છે.

સિંચાઈ યોજનાઓ

→ પાંચમપાદ પરિયોજના (આંધ્રપ્રદેશ), જયકવાડી (મહારાષ્ટ્ર), નિઝામ સાગર (મંજરા નદી પર આંધ્રપ્રદેશ), સંજય સરોવર (વેનગંગા નદી પર, મધ્ય પ્રદેશ), બાલિમેલા પરિયોજના (શબરીની સહાયક નદી સિલેરુ ૫૨, ઉડિશા)

Telegram Channel માં જોડાવવા માટે અહીં ક્લિક કરો