દેવદાર | Cedrus deodara (Roxb.) Loud.

.

દેવદાર

→ અનાવૃત બીજધારી વિભાગના પાઈનેસી કુળની વનસ્પતિ.

→ વૈજ્ઞાનિક નામ : Cedrus deodara (Roxb.) Loud.

→ આ વૃક્ષ લગભગ 75 મી. ઊંચાઈ ધરાવે છે અને તેનો ઘેરાવો 13.5 મી. જેટલો હોય છે.

→ ભારતમાં ઉત્તર-પશ્ચિમ હિમાલયે કાશ્મીરથી શરૂ થઈ ગઢવાલ સુધી 1,200 મી.થી. 10,000 મી.ની ઊંચાઈ સુધી થાય છે અને 1,650 મી.થી 2,400 મી.ની ઊંચાઈ વચ્ચે તે સૌથી અગત્યનું શંકુવૃક્ષ (conifer) છે.

→ દેવદાર એ કશ્મીરથી લઈને ગઢવાલ સુધી જોવા મળે છે.

→ ભારતનાં તમામ શંકુકાષ્ઠમાં સૌથી વધુ મજબૂત વૃક્ષ દેવદાર છે.

→ તેનો મુખ્ય ઉપયોગ રેલવે-સ્લીપરો બનાવવામાં થાય છે.

→ દેવદારનાં લાકડામાંથી રેલ્વે-સ્લીપરો, પાટિયાં, થાંભલા, બારી-બારણાંની ફ્રેમ, પુલ, ગાડી કે ભારખાનાના ડબ્બા વગેરે બનાવવામાં આવે છે.

→ દેવદારનાં લાકડામાંથી ‘ટર્પેન્ટાઈનનું તેલ' બને છે.

→ કાષ્ઠ, તેભિયો અને સરળ એ દેવદારની ત્રણ જાતો છે.

→ તેનું રસકાષ્ઠ (sapwood) સફેદ અને અંત:કાષ્ઠ આછું, પીળાશ પડતું બદામી રંગનું હોય છે અને ખુલ્લું થતાં તે બદામી રંગનું બને છે.

→ દેવદાર ભારતનાં તમામ શંકુકાષ્ઠમાં સૌથી મજબૂત છે.

→ દેવદારની કાષ્ઠ, તેલિયો અને સરળ એમ 3 જાતો છે.

1. આયુર્વેદ અનુસાર તેલિયો દેવદાર તીખો, સ્નિગ્ધ, ગરમ, કડવો તથા લઘુ છે. તે કફ, વાત, પ્રમેહ, હરસ, મળસ્તંભ (કબજિયાત), આમદોષ, તાવ, આફરો, દમ, શ્વાસ, ઉધરસ, સોજો, ચળ, હેડકી, તંદ્રા-મૂર્ચ્છા, રક્તદોષ તથા પીનસ રોગ મટાડે છે.
2. કાષ્ઠ દેવદાર ગરમ, કડવો તથા રુક્ષ છે. તે કફ અને વાયુનાં દર્દો તથા લેપ દ્વારા મોં ઉપરની કાળાશનો નાશ કરે છે.
3. સરળ દેવદાર તીખો, કડવો, મધુર, ગરમ, લઘુ, કોષ્ઠશોધક તથા સ્નિગ્ધ છે. તે ત્વચારોગો, વાયુ, કર્ણરોગ, વ્રણ, સોજો, ચળ, કંઠરોગ, નેત્રરોગ, ઉધરસ, પરસેવો, રાક્ષસપીડા તથા જૂનો નાશ કરે છે. દેવદાર કફનિ:સારક, મૂત્રલ, હૃદયોત્તેજક છે અને સ્વેદજનન, વ્રણશોધન, રક્તવિકારો તથા સોજા મટાડે છે.

Facebook Page માં જોડાવવા માટે અહીં ક્લિક કરો