→ રંગપુર સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાના લીંબડી તાલુકાના ભાદર નદીના કિનારે આવેલું છે.
→ ભારતીય પુરાતત્વ અધિકારી દ્વારા ઈ.સ. 1931માં “માધોસ્વરૂપ વત્સ” અને ઈ.સ. 1954માં “એસ.આર.રાવ”ના માર્ગદર્શન હેઠળ અહીંયા ખોદકામ કરવામાં આવ્યું હતું.
→ લોથલ ની ઉત્તર – પશ્વિમમાં આવેલા આ સ્થળના ઉત્ખનમાં વસ્તીના ત્રણ સ્તર પ્રાપ્ત થયા છે.
કાલ સ્તર - 1
કાલ સ્તર - 2
કાલ સ્તર - 3
→ કાલ સ્તર-1 એ ઉત્તર પાષાણ યુગની સંસ્કૃતિનો છે. આ યુગમાં માનવી માછીમારી અને શિકાર પર પોતાનું જીવન ગુજારતો હતો.
→ કાલ સ્તર - 2 માં અબરખિયાં લાલ મૃતપાત્ર વાપરતા લોકોએ આવીને વસવાટ કર્યો.
→ આ કાલ સ્તરના ત્રણ પેટા વિભાગો પડે છે.
→ કાલ સ્તર-2અ માં મીણ પાયેલાં મૃતપાત્ર વાપરતા લોકો લગભગ ઈ.સ. પૂર્વે 2000માં લોથલમાંથી આવેલા હડપ્પીયન સાથે ભળ્યા હતા.
→ આ સ્તરમાં વિચિત્ર મૃતપાત્રો, ચર્ટતી પટરીઓ, મણકા, તાંબાની બંગડીઓ, વીંટીઓ અને પથ્થરના ઘનાકાર તોલા મળ્યા છે.
→ તેઓ કાચી ઈંટોના મકાનોમાં રહેતા હતા.
→ આ નાના ગામમાંય જાહેર અને ખાનગી ગટરોની સગવડ હતી. દરેક મકાનમાં ઈંટોની ફરસબંધીવાળો સ્નાનખંડ પણ હતો.
→ કાલ સ્તર-2આ માં હડપ્પીયન સંસ્કૃતિની પડતી નજરે પડે છે.
→ ઈ.સ. પૂર્વે 1900માં આવેલા મોટા પૂરને લીધે અહીં આરૂઢ હડપ્પીય વસાહતોનો નાશ થયો.
→ તાંબાની અછત હતી અને લોથલમાંથી મેળવેલ પદાર્થ વધારે હતા.
→ મૃતપાત્રોનું ઊતરતી કક્ષાનું ઘડતર સાંસ્કૃતિક અવનતિ દર્શાવે છે.
→ આ સંસ્કૃતિનો સમય ઈ.સ. પૂર્વે 2600 સુધીનો અંકાયો છે.
→ કાલ સ્તર-ઈ માં પતન પાએમલી હડપ્પીયન સંસ્કૃતિનો પુન:ઉદય થયો અને નવાં પાષાણ – ઓજારો તથા મૃતપાત્રોનો વિકાસ થયો.
→ તાંબાનો ઉપયોગ ફરી શરૂ થયો.
→ ચળકતા લાલ મૃતપાત્ર નવી સંસ્કૃતિનો ઉદય સૂચવે છે.
→ કાલ સ્તર-3 દરમિયાન માટીની પકવેલી બંગડીઓને બદલે છીપની બંગડીઓ પ્રચલિત થઈ, જોકે તેની શરૂઆત કાલ –ઈ થી થઈ હતી.
→ છીપના ઝીણા મણકા વપરાવાના ચાલુ રહ્યા.
→ હવે, ચળકતા લાલ મૃતપાત્રોની સાથે કાળા અને લાલ મૃતપાત્ર પણ વપરાવા લાગ્યાં.
→ આઝાદી પછી ગુજરાતમાં હડપ્પા સંસ્કૃતિના સૌથી વધુ અવશેષો રંગપુરમાંથી મળી આવ્યા છે.
રંગપુરમાં મળેલાં અવશેષો
→ રંગપુરમાં કોઈ મુદ્રા કે મુર્તિ મળી આવી નથી.
→ માટીના વાસણો મળી આવ્યા છે.
→ મણકા બનાવવાનું કારખાનું મળી આવ્યું છે.
→ કાંચી ઈંટોના બનેલ કિલ્લો મળી આવેલ છે.
→ પ્રત્યેક મકાનને ઈંટોની ફરસ બંધવાળો સ્નાનખંડ હતો.
→ સ્નાનખંડ અને રસ્તાઓ આયોજનબદ્ધ જણાય છે.
→ ચોખાના ફોતરાં મળી આવ્યા છે.
→ હાથીદાંતની વસ્તુઓ મળી આવી છે.
→ ટીંબાના ઉત્ખનમાં વસ્તીના ત્રણ પ્રકાર પ્રાપ્ત થયા છે.
→ માટીની પકવેલી બંગડીઓ તથા છીપ (શીપ)ની બંગડીઓ મળી આવેલ છે.
→ રંગપુરમાં ઓજારો અને કુંભારી પ્રકારોનો વિકાસ થયો હતો.
→ કુંભારી પ્રકારોમાં કાંગરીવાળા વાડકા, લાંબી ડોકવાળી અને લંબગોળ ઘાટની બરણીઓ, ટૂંકી કે મણકા ઘાટની હાંસવાળી અને કાંગરી વિનાની થાળીઓ તેમજ હાંસવાળી જાડી કોથળીઓ મળી આવેલ છે.
0 Comments
Any suggestions, Please comment Below 👇