Ad Code

લોથલ | Lothal


લોથલ



→ લોથલ એ “લોથ” શબ્દ પરથી આવ્યો છે જેનો મતલબ લાશ થાય છે.

→ લોથલ એ અમદાવાદથી દક્ષિણ – પશ્વિમે લગભગ 85 કિલોમીટર દૂર આવેલું છે.

→ સૌપ્રથમ ઈ.સ. 1954માં એસ.આર. રાવ દ્વારા શોધવામાં આવ્યું હતું.

→ લોથલ હાલમાં સમુદ્રથી 18 કિલોમીટર દૂર છે, પરંતુ આદ્ય (પ્રાચીન) ઐતિહાસિક કાળમાં એ માત્ર 5 કિલોમીટર દૂર આવેલું હતું.

→ તેના સમય ઈ.સ. પૂર્વે 2450 થી 1900 સુધીનો મનાય છે.

→ પ્રથમ ગ્રામીણ વસાહત ઈ.સ. પૂર્વે 2350માં પુરના કારણે નાશ પામ્યું તેવું મનાય છે.

→ ત્યારબાદ લોથલ નગરનું બીજા તબક્કામાં ઔદ્યોગિક નાગર તરીકે અને બંદર તરીકે પદ્ધતિસરનું આયોજન કરાયું.


નગરરચના



→ અહીં મળી આવતા અવશેષો અને સાધનસામગ્રીના અભ્યાસ પરથી કહી શકાય કે નગર રચના ઉત્કૃષ્ટ હતી.

→ મકાનો કાચી માટીના તેમજ પાકી ઈંટના એમ બંને પ્રકારે મળી આવે છે.

→ વિશાળ મકાનો, મકાનોમાં સ્નાનાગૃહ – તેમાંથી પાણી જવાની મોરીઓ, રસ્તા પર ગટરો , કારખાના, વ્કહારો, બજારો, રસ્તાઓ વગેરે વ્યવસ્થિત રીતે બંધાયેલા હતા.

→ નગર બે ભાગમાં વહેંચાયેલું હતું. શાસનમાં અધિષ્ઠોને બાકીના નગરથી જુદું પાડવામાં આવ્યું.

→ અહીં, અધિષ્ઠાન – દુર્ગ વિભાગમાં પશ્વિમમાં ઊંચી પીઠિકા પર 126*30 મીટર આકરનું ઍક વિશાળ ભવન મળી આવ્યું હતું.

→ લોથલ એક બંદર નગર હોવાના કારણે વહાણને લાંગરવા માટે કૃત્રિમ ધક્કો તેમજ વિશાળ જહાજોની ગોદી (Dock yard) પણ મળી આવ્યું હતું.

→ આ ડોક – યાર્ડ ની લંબાઇ 214 મીટર અને પહોળાઈ 36 મીટર છે અને તે 12 મીટર પહોળું પ્રવેશદ્વાર ધરાવે છે.

→ આ વિશ્વનું સૌથી પ્રાચીન ડોક- યાર્ડ છે.

→ લોથલની આ વિશિષ્ટતા મોહેંજોદડો કે હડપ્પામાં પણ જોવા મળતી નથી.

→ આ ડોક – યાર્ડમાં 65 ટન વજનનાં વહાણો આવી શકતા તે ઉત્તરથી પ્રવેશ કરતા અને દક્ષિણ બાજુથી સમુદ્રમાં નીકળી જતાં. આ ડોક – યાર્ડ દર્શાવે છે કે લોથલ બંદર તે સમયે વેપારી પ્રવૃત્તિથી ધમધમતું ભારતનું એક સમૃદ્ધ બંદર હશે.


લોકોનું જીવન અને સંસ્કૃતિ



→ અહીંના લોકો કસબી – કલાકારો હોવા જોઈએ.

→ લોથલમાંથી મળી આવેલાં વાસણો એ માટી, પત્થર અને કાંસાના બનેલા હતા અને તેના ઉપર સુંદર નકશીકામ કરેલું જોવા મળે છે.

→ ક્યાંક માનવ- આકૃતિઓનું તો ક્યાંક પાશી અને મનુષ્યની મિશ્ર આકૃતિઓ જોવા મળે છે.

→ અહીંના લોકો આભૂષણોના શોખીન હોય તેવું પણ મનાઈ શકાય.

→ સોનીઓ ઘરેણાં બનાવવા ગોળ ભઠ્ઠીનો ઉપયોગ કરતા હતા.

→ લોથલના કારીગરો માપન માટે વપરાતા હશે તેવી હાથીદાંતની પટ્ટી પણ મળી આવી છે.

→ શતરંજને મળતી આવે એવી રમત પણ મળી આવી છે.










સ્મશાન



→ લોથલનું સ્મશાન નગરની વાયવ્ય દિશામાં આવેલું છે.

→ ઉત્ખનન દ્વારા એકવીસ માનવ હાડપિંજર પ્રાપ્ત થયા છે.

→ એક સ્થળેથી જોડિયા હાડપિંજરો પણ મળી આવ્યા છે.

→ સ્ત્રી – પુરુષના સાથે દટાયેલાં શબને કારણે ભારતમાં સૌપ્રથમ “સતીપ્રથા” હોવાનો પુરાવો અહીં મળે છે.

→ દફનક્રિયામાં શબનું માથું ઉત્તર દિશામાં રહે તેવી રીતે રાખવામાં આવ્યું છે. વળી, શબની સાથે કેટલીક અન્ય ચીજોને પણ દફનાવવામાં આવતી હતી.

→ શબોમાંના એક શબમાં ખોપડીના છેદન કરેલું જોવા મળે છે જે શસ્ત્રક્રિયાનું સૂચક છે.

→ અહીં મળે મુદ્રાઓ અને મૃતપાતરો પરનાં લખાણો સિંધુ લિપિનું વિકસિત સ્વરૂપ જણાવે છે.

→ મળેલા 95 ચિન્હોમાંથી મૂળ ચિન્હો અઠ્ઠાવીસ જ છે, પરંતુ તે ઉકેલી શકાયા નથી.


લોથલથી મળી આવેલાં અવશેષો



→ ડોકયાર્ડ તેમાં વહાણ લંગારવા માટે તળાવ જેવો મોટો ધક્કો બનાવાયો હતો.

→ ચોખાના અવશેષો મળ્યા છે.

→ વહાણની આકૃતિવાળી મુદ્રા મળી આવી છે.

→ શંખ – દ્વીપ, હાડકાં, હાથીદાંત / હાથીદાંતની માપપટ્ટી, પત્થરના બનાવેલા સોગટા મળ્યા છે.

→ ઘોડાનું ટેરાકોટાનું રમકડું મળી આવ્યું છે.

→ હોમ હવન માટેની ચણેલીવેદીઓ મળી આવી છે.

→ સૌપ્રથમ અનાજ દળવાની પત્થરની ઘંટી મળી આવી છે.

→ વાસણ ભરેલા સોનાના મણકા મળી આવ્યા છે.

→ શતરંજ રમત મળી આવી છે.

→ એક સ્થળેથી બે જોડિયા હાડપિંજર મળી આવ્યા છે. સ્ત્રી પુરુષ સાતેહ દટાયેલા શાબેન કારણે સતીપ્રથા પ્રચલનમાં હશે તેવું અનુમાન કરી શકાય છે.

→ માટીના રમકડાં અને ધાતુના વાસણો પર ચિત્રકામ અને નક્શીકામ જોવા મળે છે.

→ ૬૪ વખારો ધરાવતા વિશાળ મકાનો મળી આવ્યા છે.

→ દરેક મકાનમાં સ્નાનખંડ તેમજ ગંદા પાણીના નિકાળની વ્યવસ્થા.





  1. લોથલ કોણે શોધ્યું? કયારે?
    → ડૉ. એસ. આર. રાવે, ઈ.સ. 1954માં

  2. લોથલ ક્યાં આવેલું છે?
    → અમદાવાદ જિલ્લાના ધોળકા તાલુકામાં સરગવાલા ગામ પાસે

  3. લોથલ કઈ નદીના કિનારે આવેલ છે?
    → લીંમડી ભોગાવો

  4. 'લોથલ' નો અર્થ શું થાય છે?
    → મરેલાનો ટેકરો

  5. વિશ્વનું સૌથી પ્રાચીન ડોકયાર્ડ(ગોદીવાડા) કયાં આવેલું છે?
    → લોથલ

  6. હડપ્પા સભ્યતાનું સૌથી મહત્વનું બંદર કયું હતું?
    → લોથલ

  7. સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિના લોકોને 'ભરતી' વિશેનું જ્ઞાન હતું. એના પુરાવા કયા સ્થળે મળી આવ્યા છે?
    → લોથલ

  8. પુરાતત્વીય પુરાવા અનુસાર કયું સ્થળ મણકા બનાવવાનો ધમધમતો ઉદ્યોગ સૂચવે છે?
    → લોથલ

  9. સિંધુ લિપિના કેટલા ચિહ્ન લોથલમાંથી મળી આવ્યા છે?
    → 95

  10. યુગ્મ કંકાલ કયાંથી મળી આવ્યું છે ?
    → લોથલ

  11. લોથલમાં પથ્થરનો કયો અવશેષ મળી આવે છે ?
    → અનાજ દળવાની ઘંટી

  12. એસ.આર.રાવે કયા સ્થળને 'લઘુ હડપ્પા' કે 'લઘુ મોહેં-જો- દડો' કહ્યું છે?
    → લોથલ


2024
→ તાજેતરમાં ભારત અને વિયેતનામ દેશ વચ્ચે લોથલમાં "નેશનલ મેરીટાઇમ હેરિટેજ કોમ્પ્લેક્સ" (NHMC) વિકસાવવા માટે ભાગીદારી કરી છે.

Post a Comment

0 Comments