Ad Code

Pal Style | પાલ શૈલી



પાલ શૈલી



→ પૂર્વ ભારતમાં (ઈ.સ. ની 8 મી થી 13મી સદી) પાલ રાજાઓના આશ્રયે બંગાળ, બિહાર, નાલંદા ઉપરાંત નેપાળ અને તિબેટ સુધી વિકસી હતી. તેથી તેને પાલ શૈલી નામે ઓળખવામાં આવે છે.

→ અહીં થયેલા ચિત્રો અજંતાના ચિત્રો સાથે સામ્યતા ધરાવે છે. જેમાં ભગવાન બુદ્ધના જીવન પ્રસંગો (જાતક કથાઓ આધારિત) અને બોદ્ધિસતવાના વિષયને અનુરૂપ ચિત્ર સર્જન થયેલું છે.

→ પાલ શૈલીના લધુચિત્રો મુખ્યત્વે મહાયાન બૌદ્ધ સંપ્રદાયની તાડપત્રોની પોથી ઉપર કરવામાં આવેલા જોવા મળે છે.

→ આ લધુચિત્રો બૌદ્ધ ધર્મની પ્રેરણા હેઠળ બૌદ્ધ ધર્મ ગ્રંથોમાં કરવામાં આવેલ હોય એમાં મુખ્યત્વે બોધિસત્વ પ્રજ્ઞાપારમિતા અને જાતક કથાઓનાં ચિત્રો આલેખાયેલા છે.

→ આ શૈલીના ચિત્રોવાળી કેટલીક બ્રાહ્મણ (હિન્દુ) હસ્તપ્રતો પણ જોવા મળે છે.







→ પાલ શૈલીના ચિત્રો પાંડુ લિપિ સ્વરૂપે મળે છે.

→ પાંડુ લિપિને અંગ્રેજીમાં “મેનુસ્ક્રીપ્ટ” કહે છે.

→ “મેનુસ્ક્રીપ્ટ” એ લેટિન શબ્દ :મેનુ”પરથી આવેલો છે. જેનો મતલબ “હાથ” એવો થાય છે.

→ પાલ શૈલીની કેટલીક હસ્તપ્રતો અમદાવાદ, મુંબઇ, ઉપરાંત વિદેશોમાં ન્યુયોર્ક અને બોસ્ટનમાં સંગ્રહિત છે.


→ પાલ શૈલીમાં આલેખાયેલા પાત્રોમાં ગતિશીલતાને સ્થાને સ્થિરતા, મુખભાવ, અણીદાર, નાક, અર્ધ બિડાયેલ નેત્રો રેખામાં અક્ક્ડપણું વગેરે લક્ષણો ધ્યાન ખેંચે છે.

→ કુદરતમાંથી મળતાં લાલ, ભૂરો, માતુઈ, પીળો અને પાંદડાં વાટીને બનાવેલા લીલા રંગનો ઉપયોગ થયેલો જોવા મળે છે.

→ આ ચિત્રોમાં પાછળની ભૂમિકામાં લાલ રંગોનો છૂટથી ઉપયોગ થયેલો જોવા મળે છે.

→ આ ઉપરાંત લીલો, ભૂરો અને માટી જેવા પીળા રંગનો ઉપયોગ થયેલ છે અને કાળા રંગથી લખાણ છે.








→ લખાણની લઢણ (કેલિગ્રાફી) બહુ જ ઉત્તમ છે.

→ હસ્તપ્રતો મૂકવા માટે લાકડાની લાંબી પેટી રાખતા અને તેના પર પણ ચિત્રાંકન થયું છે.

→ આ પોથી ચિત્રોને સમગ્રપણે જોતાં તેનો હેતુ સુશોભનાત્મક હોય તેમ લાગે છે.

→ આ ચિત્રો પોથી ઉપરની મર્યાદિત જગ્યામાં થયેલાં હોઈ લધુચિત્રો તરીકે ઓળખાય છે.


→ આ શૈલીના ચિત્રો શાંતભાવ અને ચહેરા પર અક્કડતા જોવા મળે છે.

→ આ કલાના ઉત્તમ ચિત્રો રાજા મહિપાલદેવ (11મી સદીનો મધ્યકાલ), રામપાલ હરિવર્માદેવ, ગોપાલદેવ ત્રીજો અને નયપાલ વગેરે રાજાઓના સમયનાચે. ચિત્રો મહાયાન અને વજ્રયાન દેવતાઓ તેમજ દેવાલયોને લગતાં છે.

→ બૌદ્ધ ધર્મની વજ્રયાન શાખાએ પાલ શૈલીનો મહત્તમ ઉપયોગ કર્યો છે.












Post a Comment

0 Comments