Ad Code

ગૌરીશંકર જોશી | 'ધૂમકેતુ'| Dhumketu | Gaurishankar Joshi

ગૌરીશંકર જોશી - 'ધૂમકેતુ'
ગૌરીશંકર જોશી -'ધૂમકેતુ'

→ જન્મ :12 ડિસેમ્બર 12 (ગોંડલ, રાજકોટ)

→ ઉપનામ : ધૂમકેતુ, વિહારી

→ અવસાન : 1 માર્ચ, 1965

→ પૂરું નામ : ગૌરીશંકર ગૌવર્ધનરામ જોશી

→ બાળપણના નામ : ભીમદેવ,મણિરાય

→ ગુજરાતી સાહિત્યમાં ટૂંકીવાર્તાના સર્જક


→ ઉમાશંકર જોશીએ તેમને ગુજરાતી સાહિત્યના અનસ્ત ધૂમકેતુ અને સ્નેહરશ્મિએ ટૂંકીવાર્તાના આધુનિક સ્વરૂપના સર્જક કહ્યાં છે.

→ તેમણે લેખનકાર્યની શરૂઆત ધૂમકેતુ ઉપનામથી કુમારપાળ અને સિદ્ધરાજ જયસિંહ નવલકથા દ્વારા કરી હતી.

→ તેમણે મૌર્યયુગ, ગુપ્તયુગ અને ગુજરાતના સોલંકી વંશના શાસકોને ધ્યાનમાં રાખીને નવલકથા લખી છે.

→ ધૂમકેતુએ ટૂંકીવાર્તાને તણખો કહ્યો છે. તેમના તણખો - 1 વાર્તાસંગ્રહે તેમને ખૂબ ખ્યાતિ અપાવી હતી.

→ તેમણે રવીન્દ્રનાથની ગીતાંજલી નો ભાવાનુવાદ કર્યો હતો.

→ તેમણે ગોંડલની એક પોસ્ટ ઓફિસ પરથી લખેલી પોસ્ટ ઓફિસ અમરકૃતિ કે જેમાં પુત્રીના પત્રની પ્રતીક્ષામાં દરરોજ સવારે પોસ્ટ ઓફિસે બેસતા અલીડોસાના વાત્સલ્યનું સુંદર રીતે નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે.

→ તેમને વર્ષ 1935માં રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક પુરસ્કાર એનાયત થયો હતો, જેનો તેમણે અસ્વીકાર કર્યો હતો આ ઉપરાંત તેમને વર્ષ 1953માં નર્મદ સુવર્ણચંદ્રક પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતાં.

→ તેઓ વર્ષ 1957-58 દરમિયાન દિલ્હી સાહિત્ય અકાદમીમાં ગુજરાતી ભાષાના સલાહકાર બોર્ડના સભ્ય પણ રહ્યાં હતાં.


સાહિત્ય સર્જન

→ નવલિકા : પોસ્ટ ઓફિસ (ધોરણ-11 : પોસ્ટઓફિસ) તણખા મંડળ (ભાગ 1 થી 4), ગોમતીદાદાનું ગૌરવ, ગોવિંદનું ખેતર, પૃથ્વી અને સ્વર્ગ, અવશેષ, છેલ્લો ઝબકારો, હ્રદયપલટો, આત્માના આસું, આકાશદીપ, મંગલદીપ, ત્રિભેટો, વનછાયા, અનામિકા, વિનિપાત, વનકુંજ, પ્રદીપ, ભૈયાદાદા, રાજપૂતાણી, એક ટૂંકી મુસાફરી, જીવનનું પ્રભાત. (ધોરણ-7: ભીખુ - ગધ-સંવેદનકથા)

→ નવલકથા : પ્રિયદર્શી અશોક, ચૌલાદેવી, અવંતીનાથ, કર્ણાવતી, ધ્રુવદેવી, પરાજય, પરાધીન ગુજરાત, કુમારદેવી, આમ્રપાલી, રાજસન્યાસી, રાજકન્યા, વૈશાલી, રાજમુગટ, જીવનના ખંડેર, પૃથ્વીશ.

→ નાટકો : એકલવ્ય અને બીજા નાટકો, ઠંડી ક્રૂરતા અને બીજા નાટકો, પડઘા (ધોરણ-8: જુમો ભિસ્તી – ગધ-બોધકથા)

→ નિબંધ સંગ્રહ : જીવનચક્ર, પગદંડી,જીવન વિચારણા.

→ જીવનચરિત્ર : હેમચંદ્રાચાર્ય, જિબ્રાનની જીવનવાટિકા

→ આત્મકથા : જીવનપંથ, જીવનરંગ

→ અન્ય કૃતિ: બધાય ધર્મ એક



કથન

→ "માણસ પોતાની દ્રષ્ટિ છોડી બીજાની દ્રષ્ટિએ જુએ તો અડધું જગત જગત શાંત થઇ જાય" ('પોસ્ટ ઓફિસ' માંથી )

→ "શું ગામડાંઓ ભિખારી થશે અને શહેરો ગુલામ બનશે? " (ગોવિંદનું ખેતર)



પંકિત

→ મોટા નાનાં વધુ મોટામાં તો નાના પણ મોટા,
વ્યોમદીપ રવિ નભબિન્દુ તો ઘરદીવડાં નહિ ખોટા.


→ ઈ. સ. 1920માં અંગ્રેજી-સંસ્કૃત વિષયો સાથે સ્નાતક થયા.

→ ગોંડલ રાજ્યની રેલવે ઑફિસમાં તેમજ એ પછી ગોંડલની હાઈસ્કૂલમાં નોકરી કરી.

→ . સ. 1923થી અમદાવાદમાં સ્થાયી થયા.

→ બાળપણમાં સાંભળેલી વાર્તાઓ, બાલ્યાવસ્થાનો વાંચનશોખ, શ્રીમાન નથુરામ શર્માના આશ્રમનું પુસ્તકાલય, આસપાસની પ્રકૃતિ આદિ ધૂમકેતુના સાહિત્યસર્જનનાં પ્રેરક બળો રહ્યાં છે.

→ નવલિકા, નવલકથા, નિબંધ, ચરિત્ર, નાટક-એમ વિવિધ સાહિત્યસ્વરૂપોમાં તેમણે કરેલા ખેડાણથી ગુજરાતી સાહિત્ય સમૃદ્ધ થયું છે.

→ તેમની વાર્તા 'પોસ્ટઑફિસ’ના 'ધ લેટર' અનુવાદને વિશ્વકક્ષાના ઉત્તમ વાર્તાઓના સંપાદનમાં સ્થાન મળ્યું છે.

→ ‘તણખામંડળ ભાગ-1 થી 4', 'અવશેષ', 'પ્રદીપ', 'ત્રિભેટો’, 'આકાશદીપ’ જેવા ચોવીસ વાર્તાસંગ્રહોમાં ચારસો જેટલી નવલિકાઓ તેમણે આપી છે. ભાવનાશીલ પાત્રોનું નિર્માણ, કાવ્યમય વર્ણનો અને મનોહર ગદ્યશૈલીને લીધે એમની વાર્તાઓ આકર્ષક બની છે.

→ 'ચૌલાદેવી’, 'આમ્રપાલી', 'વૈશાલી' તેમજ 'ધ્રુવદેવી' એમની ઐતિહાસિક નવલકથાઓ છે.

→ 'પૃથ્વીશ’, 'રાજમુગટ’, 'પરાજય’ અને ‘જીવનનાં ખંડેર’ જેવી સામાજિક નવલકથાઓ તેમણે આપી છે.

→ ખલીલ જિબ્રાનના 'ધ પ્રોફેટ'નો અનુવાદ ‘વિદાય વેળાએ' એમનું નોંધપાત્ર પ્રદાન છે.

→ ઈ. સ. 1953માં તેમને નર્મદચંદ્રક અર્પણ થયેલો. ઈ. સ. 1944માં વડોદરામાં મળેલા ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના અધિવેશનમાં સાહિત્યવિભાગના પ્રમુખ હતા.

→ WhatsApp Group Click

→ Facebbok Page Click


Post a Comment

0 Comments