સ્તૂપ

Pargi Digvijay Monday, August 29, 2022

→ ભગવાન બુદ્ધના શરીરના વિવિધ અવશેષો – વાળ, દાંત, અસ્થિ, રાખ વગેરેને દાબડામાં મૂકી તેના ઉપર પત્થર કે ઈંટોનું અંડાકારનું ચણતર કરવામાં આવતું તેને “સ્તૂપ” કહે છે.

→ પુષ્યમિત્ર શૃંગના શાસનકાળ દરમિયાન સ્તૂપ, વિહરો અને ચૈત્યોનું નિર્માણ થયું તેમાં ભારહુતનો અને સાંચીનો સ્તૂપ નોંધપાત્ર ગણાય છે.

→ સ્તૂપ એટલે ગોળ પાયા ઉપર અર્ધગોળાકારનું ઊંધા વાટકાના આકારનું સ્થાપત્ય.

Facebook Page માં જોડાવવા માટે અહીં ક્લિક કરો

→ આ સ્તૂપમાં ધર્મના ઉપદેશકો, ધાતુપાત્રમાં તેનાં લખાણોને જમીનમાં દાટીને તેનાં ઉપર અર્ધગોળાકાર ઘાટ જેવુ ચણતર કરીને સ્તૂપ બનાવવામાં આવે છે.

→ આ સ્તૂપો મૌર્યકાલીન કલાની એક અદ્વિતીય સિદ્ધિ ગણાય છે.

→ ગુજરાતમાં દેવની મોરી, બોરિયા સ્તૂપ અને ઈટવા સ્તૂપ એમ ત્રણ સ્તૂપો મળી આવ્યા છે.

ગૌતમ બુદ્ધ વિશે માહિતી વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો

સ્તૂપના રેખાચિત્રની માહિતી

→ હર્મિકા : સ્તૂપના અંડાકાર ભાગની ટોચને ચારે બાજુએ આવેલી રરેલિંગ (વાડ)ને “હર્મિકા કહે છે. તે સમગ્ર સ્તૂપને આવરી લે છે.

→ મેઘિ : સ્તૂપની ચારે બાજુએ ઊંચા રચેલા ગોળાકાર રસ્તાને “મેઘિ” કહે છે. તેનો ઉપયોગ સ્તૂપની આસપાસ પ્રદક્ષિણાને માટે કરવામાં આવે છે.

→ પ્રદક્ષિણા પથ: મંદિર અથવા પુજાના સ્થળોની ચારે બાજુએ બનેલા સામાન્ય ઊંચાઈએ આવેલા ગોળાકાર રસ્તાને પ્રદક્ષિણા પથ કહે છે. હંમેશા પવિત્ર સ્થળ જમણી બાજુ રહે , તે રીતે એ સ્થળની પ્રદક્ષિણા કરવાં આવે છે.

→ તોરણ : તોરણ એટલે કે બે સ્તંભ ઉપર સીધા પાટડા કે કમાનના આકારે પત્થર આડા પાડી કરવામાં આવતું સુંદર સ્થાપત્ય. તોરણની અંદર થઈને શ્રદ્ધાળુ જનસમુદાય પ્રવેશ કરે છે.