→ ફાગણ સુદ પૂનમના દિવસે વસંત ઋતુનું આગમન અને શિશિર ઋતુના સમાપનનો સંદેશો આપતો હોળીનો તહેવાર બે દિવસ ઉજવાય છે, પ્રથમ દિવસ હોળી અને બીજા દિવસે રંગોનો તહેવાર ધૂળેટી ઉજવવામાં આવે છે.
→ હોળી એ ધાર્મિક, વૈજ્ઞાનિક અને સામાજિક રીતે ત્રિવેણી સંગમ છે.
→ વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિકોણથી હોળીની ઝાળ પરથી આવનાર સમયમાં ઋતુ કે હવામાનનું અનુમાન લગાવવામાં આવે છે તેમજ હોળીમાં ધાણી, નારિયેલ, કપૂર સહિતની વિવિધ વસ્તુઓમાં નાખવામાં આવે છે, જેથી વાતાવરણમાં રહેલ વિષાણુઓનો નાશ થાય એવું માનવામાં આવે છે.
દંતકથા
→ શ્રીમદ્ ભાગવત અનુસાર પ્રાચીન સમયમાં હિરણ્યકશિપુ રાજાને બ્રહ્માજી પાસે અવિનાશીનું વરદાન પ્રાપ્ત થયું હોવાથી અહંકારી થયો હતો. તેથી તે ઋષિમુનિઓ ભક્તો અને પ્રજા પર અત્યાચાર કરતો હતો.
→ આ ઉપરાંત તેનો પુત્ર પ્રહલાદ ભગવાન વિષ્ણુનો પરમ ભક્ત હતો. જે હિરણ્યકશિપુ પસંદ ન હોવાથી તેને મારવાના અનેક પ્રયાસ કર્યા પરંતુ સફળ ન થયા. અંતે હિરણ્યકશિપુની બહેન હોલિકાને અગ્નિ બાળી ન શકવાનું વરદાન હોય છે. તેથી ફાગણ સુદ પૂર્ણિમાની સંધ્યાકાળે નગરમાં હોલિકાદહન કરવાનું નક્કી કરવામાં આવે છે.
→ ફોઈ હોલિકાએ પ્રહલાદને પોતાના ખોળામાં બેસાડી સળગાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો, ભગવાન દ્વારા મળેલ વરદાનનો દુરુપયોગ થતાં હોલિકા બળીને ભસ્મ થઇ જાય છે અને પ્રહ્લાદ બચી જાય છે તેથી આ દિવસને આસુરી શકિત પર સાત્વિક શકિતના વિજયનું પ્રતિક તરીકે મનાવવા માટે હોલિકા દહન કરવામાં આવે છે.
→ ભગવાન વિષ્ણુએ પ્રહલાદની રક્ષા કરી તેથી બીજા દિવસે નગરજનોએ રંગ, ગુલાલ અને જળથી આનંદ કર્યો તેથી હોળીના બીજા દિવસે ધૂળેટી સ્વરૂપે મનાવવામાં આવે છે.
→ હોળી ભારતીય સાહિત્ય અને સંગીતને હોળી સાથે ગાઢ સંબંધ છે.
→ કાલિદાસના ઋતુસંહારમાં વસંતોત્સવનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે.
→ શાસ્ત્રીય સંગીત ધમર કે જે ગાયનની એક શૈલી છે. જેને હોળી સાથે ગાઢ સંબંધ છે.
→ હોળીના તહેવારને અલગ અલગ રાજ્યોમાં અલગ અલગ નામથી ઓળખવામાં આવે છે. જેમ કે, બિહારમાં ફગુઆ, મહારાષ્ટ્રમાં રંગપંચમી, ઉત્તર પ્રદેશમાં લઠ્ઠમાર હોળી, આંધ્રપ્રદેશમાં કામદહન, પંજાબમાં હોલા—મોહલ્લા, પશ્ચિમ બંગાળ, ઓરિસ્સા તથા અસમનાં કેટલાંક ભાગોમાં તેને વસંત ઉત્સવ, દોલયાત્રા(દોલ પૂર્ણિમા) તથા ઢોલ જાત્રા કહે છે.
→ આસામમાં ઓલ - આઇ - લીગાંગ (Ali-Aye-Ligang) નામના વસંત ઉત્સવની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
0 Comments