અમૃતલાલ ‘ઘાયલ' | Amrut Ghayal

અમૃતલાલ ‘ઘાયલ'

→ જન્મ : 19 ઓગસ્ટ, 1916 (સરધાર, રાજકોટ)

→ પિતા : લાલજીભાઈ ભટ્ટ

→ પૂરું નામ : અમૃતલાલ લાલજીભાઇ ભટ્ટ

→ અવસાન : 25 ડિસેમ્બર, 2002 (રાજકોટ)

→ માતા: સંતોકબહેન

→ ઉપનામ : ઘાયલ

→ ગુજરાતી ભાષાના જાણીતા ગઝલકાર અમૃતલાલ ભટ્ટ

→ તેમણે રાજકોટની આલ્ફ્રેડ હાઇસ્કૂલમાંથી મેટ્રિકની પરીક્ષા પાસ કરી હતી.

→ તેઓ હોકી અને ક્રિકેટના સારા ખેલાડી હતા.

→ તેઓ વર્ષ 1939-49 સુધી ઇમામુદ્દીનખાન મુર્તઝાખાન બાબી (ગઝલકાર રુસ્વા મઝલૂમી)ના રહસ્યમંત્રી રહ્યા હતા.

→ તેમણે વર્ષ 1949માં રાજકોટની ધર્મેન્દ્રસિંહજી આર્ટ્સ કોલેજમાં B.Aનો પ્રથમ વર્ષ બાદ અભ્યાસ છોડ્યો હતો.

→ તેમણે વર્ષ 1949-73 દરમિયાન જાહેર બાંધકામ ખાતામાં વિભાગીય હિસાબનીશ તરીકે ભૂજ, આદિપુર, સાવરકુંડલા અને અમદાવાદ ખાતે ફરજ બજાવી હતી.

→ ગઝલ સર્જનની પ્રેરણા તેમને રુસ્વા મઝલૂમી પાસેથી મળી હતી.

→ તેમણે સોરઠી ભાષાનો ઉપયોગ કરી ગઝલો લખવાનો સંકલ્પ કર્યો હતો.

→ તળ ગુજરાતીમાં ગઝલનું સર્જન કરીને તેને એક નવી ઓળખ આપી હતી.

→ વર્ષ 1954માં પ્રગટ થયેલા તેમના ગઝલ સંગ્રહ શૂળ અને શમણાંથી તેમની ગઝલ યાત્રા શરૂ થઇ હતી.

→ ગુજરાતી સાહિત્યમાં એક કાવ્યપ્રકાર તરીકે ગઝલનું સ્થાપન કરવામાં તેમનું મહત્વનું યોગદાન છે.

→ તેમની સમગ્ર કવિતાનો સંગ્રહ આઠોં જામ ખુમારી છે અને તેમની પ્રસિદ્ધ ગઝલ રસ્તો કરી જવાનામાં મનુષ્યની ખુમારીને વ્યક્ત કરી છે.

→ તેમણે ગુજરાતી ગઝલને ફારસી અને ઉર્દૂ ભાષાની ચૂંગાલમાંથી મુકત કરી તેને ગુજરાતી ભાષાની સંસ્કારિતા સમર્પવામાં મહત્વનું યોગદાન આપ્યું હતું.

→ મુલાયમ ભાવોની સરળ અને અસરકારક અભિવ્યક્તિ તેમની ગઝલની વિશેષતા છે.

→ તેમની હાજરી માત્રથી મુશાયરાઓમાં રોનક આવી જતી હતી.

→ તેમને ગઝલરસિકો અને ગઝલકારોએ ગુજરાતના ગાલીબ તરીકે ઓળખાવ્યા છે. પરંતુ તેમને ‘શહીદ ગઝલ' તરીકે ઓળખે તેવી અભિલાષા સેવી હતી.

→ તેમને રણજીતરામ સુવર્ણચંદ્રક (1993) અને નરસિંહ મહેતા એવોર્ડ (2002)થી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.

સાહિત્ય સર્જન

→ ગઝલસંગ્રહ : શૂળ અને શમણાં, રંગ, રૂ૫, ગઝલ નામે સુખ, ઝાંય, અગ્નિ, આઠોં જામ ખુમારી, આશ્ચર્ય વચ્ચે

પંક્તિઓ

ન હિન્દુ નીકળ્યા, ન મુસલમાન નીકળ્યા
કબરો ઉઘાડી જોયું, તો ઇન્સાન નીકળ્યા.

---

સ્થળનો નથી સવાલ. સમયનો સવાલ છે
કે એમણે સ્મશાને, મને યાદ તો કર્યો!

---

કેમ ભૂલી ગયા? દટાયો છું,
આ ઈમારતનો હું પાયો છું.

---

નથી બીજું કંઇ કમાયા, કૈં જીવનની એ કમાઇ છે
અમારે મન મૂડી, અમારી માણસાઇ છે.

---

અમને હતું કે છીંછરા જીવનના જળ હશે
નહોતી ખબર કે આટલા તળિયે વમળ હશે!

---

અમૃતથી હોઠ સહુના, એંઠા કરી શકું છું
મૃત્યુનાં હાથ પળમાં હેઠાં કરી શકું છું,
આ મારી શાયરી ય સંજીવની છે, 'ઘાયલ',
શાયર છું. પાળિયાને બેઠાં કરી શકું છું...!

---

રસ્તો નહીં જડે તો રસ્તો કરી જવાના,
થોડા અમે મૂંઝાઈ મન મરી જવાના !

---

શબ્દની આરપાર જીવ્યો છું,
હું બહું ધારાદાર જીવ્યો છે
આમ, 'ઘાયલ' છું અદનો શાયર પણ,
સર્વથા શાનદાર જીવ્યો છું.

---

→ WhatsApp Group Click

→ Facebbok Page Click