Fluorspar | ફલોરસ્પાર

ફલોરસ્પાર

→ કેલ્શિયમ ફલોરાઈડ (CaF₂,)ને 'ફલોરસ્પાર' અથવા 'ફલોરાઈટ' કહે છે.

→ રાસા. સૂત્ર : CaF₂

→ ફલોરાઈટનો અર્થ થાય છે. 'ઝડપથી ઓગળનાર'

→ 16મી સદીમાં સૌપ્રથમ શોધ થઈ ધાતુઓને પીગાળવા માટે ફલોરસ્પાર ખૂબ જ ઉપયોગી છે.

→ ભારતમાં ફ્લોરાઇટ-પ્રાપ્તિ મુખ્ય ત્રણ પ્રકારની રચનાઓમાં વિતરણ પામેલી જોવા મળે છે

1. પ્રી-કૅમ્બ્રિયન ગ્રૅનાઇટ, નાઇસ, ક્વાર્ટ્ઝાઇટ, પૅગ્મેટાઇટ અને ક્વાર્ટ્ઝ શિરાઓમાં; દા.ત., ગુજરાતમાં આંબાડુંગર; રાજસ્થાનમાં ડુંગરપુર, જાલોર અને ઝુનઝુનુ; તામિલનાડુમાં ડુંગરગાંવ (ચંદ્રપુર); આંધ્રમાં નેલોર; મધ્યપ્રદેશમાં ચંદીડુંગરી(દુર્ગ)માં
2. કાર્બોનેટાઇટ ખડકજૂથમાં; દા.ત., ગુજરાતમાં આંબાડુંગરમાં
3. પ્રાગ્ જીવયુગ/પ્રારંભિક કૅમ્બ્રિયનની જળકૃત રચનાઓમાં; દા.ત., મધ્યપ્રદેશમાં રમણવાડા – રેવા-વિસ્તારમાં.

→ ફલોરસ્પાર અત્યાર સુધી વિશ્વમાં માત્ર ગ્રીનલેન્ડમાં જ મળતું હોવાથી બધા દેશો ત્યાંથી જ આયાત કરતાં.

→ ગુજરાતમાં વિશ્વનો સૌથી વધુ ફલોરસ્પારનો જથ્થો એક જ સ્થળેથી 400થી 600 મીટરની ઊંચાઈ પરથી મળી આવ્યો છે.

→ ઉત્પાદનની દષ્ટિએ ગુજરાત એશિયામાં પ્રથમ સ્થાન ધરાવે છે.

→ ગુજરાતમાં છોટાઉદેપુર જિલ્લાના છોટાઉદેપુર તાલુકાના આંબાડુંગર, ડુંગરગામ અને નૌતિટેકરી વિસ્તારોમાં વિશ્વના સૌથી મોટા જથ્થા રહેલા છે.

→ આંબાડુંગર પાસે કડીપાણી ખાતે ફલોરસ્પારના શુદ્ધિકરણ માટે મોટું કારખાનું નાખવામાં આવ્યું છે. જે સમગ્ર એશિયા ખંડમાં અજોડ છે.

→ ભરૂચ જિલ્લાના ઝઘડિયા તાલુકાના હીંગોરિયા નામના સ્થળેથી પણ ફલોરસ્પારનો થોડો જથ્થો મળ્યો છે.

→ ગુજરાતમાં કેમિકલ ગ્રેડના ફલોન્સ્પારનો સૌથી વધુ વપરાશ ઉધના પાસે આવેલ 'નવીન ફલોરીન કંપની' કરે છે.

ઉપયોગ

→ ફ્લોરાઇટ તેમાં રહેલી ફ્લોરિન માત્રાને કારણે રાસાયણિક ર્દષ્ટિએ મહત્વનું બની રહે છે.

→ તેનો 85 % ઉપયોગ રાસાયણિક ઉદ્યોગમાં થાય છે.

→ આ ખનિજ બે કક્ષાકીય પ્રકારો(grade)માં મળે છે.

1. તેજાબ-કક્ષા (acid grade) અને
2. ધાતુશોધન-કક્ષા (metallurgical grade)

Facebook Page માં જોડાવવા માટે અહીં ક્લિક કરો

→ પ્રથમ કક્ષાનું ફ્લોરાઇટ, હાઇડ્રૉક્લૉરિક તેજાબ (HF), કૃત્રિમ ક્રાયોલાઇટ, ઍલ્યુમિનિયમ ફ્લોરાઇડ, અપારદર્શક તથા દૂધિયા કાચ જેવાં દ્રવ્યોની બનાવટમાં તેમજ સિરૅમિક ઉદ્યોગમાં ચીજવસ્તુઓને ઓપ આપવામાં વપરાય છે.

→ દ્વિતીય કક્ષાનું ફ્લોરાઇટ પોલાદની બનાવટમાં પ્રદાવક તરીકે અને ફાઉન્ડ્રી-કાર્યમાં વપરાય છે.

→ પારદર્શક ફલોરાઇટ ર્દગકાચ (lens) બનાવવામાં પણ વપરાય છે.

→ ફેલ્સ્પારમાંથી પૉટાશ મેળવવા માટે, પૉર્ટલૅન્ડ સિમેન્ટની બનાવટમાં, ઘર્ષકચક્રોમાં બંધક (bond) તરીકે, જંતુનાશકોમાં, ખાદ્યજાળવણી (preservative)માં, રંગો માટે પણ તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

→ ફ્લોસ્પારનો ઉપયોગ સ્ટીલ, એલ્યુમિનિયમ અને અણુ ખનીજોના ઉદ્યોગોમાં ગાળણ તરીકે ફલોરસ્પારનો ઉપયોગ થાય છે.

→ ફ્લોરસ્પાર હાઈડ્રોકલોરિક એસિડ અને તેમાંથી નીકળતા દ્રવ્યો બનાવવા, ફલોરો કાર્બન્સ, કૃત્રિમ ક્રાયોલાઈટ,પોર્ટલેન્ડ સિમેન્ટમાં ગાળણ તરીકે, એનેમલ તરીકે ચિનાઈ માટીના ઉદ્યોગોમાં અને આયલેસન્ટ કાચ બનાવવામાં ઉપયોગી છે.

Telegram Channel માં જોડાવવા માટે અહીં ક્લિક કરો