→ SEBIનું પૂરું નામ : 'Securities and Exchange Board of India'
→ SEBI એ 12 એપ્રિલ, 1992ના રોજ “સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા એક્ટ, 1992'ની જોગવાઈઓ અનુસાર સ્થપાયેલી વૈધાનિક સંસ્થા (સંસદ દ્વારા સ્થાપિત બિન–બંધારણીય સંસ્થા) છે.
→ SEBIનું મૂળભૂત કાર્ય સિક્યોરિટીઝમાં રોકાણકારોના હિતોનું રક્ષણ કરવાનું અને સિક્યોરિટી માર્કેટને પ્રોત્સાહન અને નિયમન કરવાનું છે.
→ SEBIનું મુખ્ય મથક મુંબઈમાં આવેલું છે.
→ પ્રાદેશિક કચેરીઓ અમદાવાદ, કોલકાત્તા, ચેન્નાઈ અને દિલ્હી ખાતે આવેલી છે.
→ SEBI અસ્તિત્વમાં આવી તે પહેલાં કન્ટ્રોલર ઓફ કેપિટલ ઈશ્યૂઝ એ નિયમનકારી સત્તા હતી, તેને કેપિટલ ઇશ્યુઝ (કંટોલ) એક્ટ, 1947 હેઠળ સત્તા આપવામાં આવી હતી.
→ ભારતમાં મૂડી બજારોના નિયમનકારી તરીકે ભારત સરકારના ઠરાવ હેઠળ એપ્રિલ, 1988માં સેબીની રચના કરવામાં આવી હતી.
→ શરૂઆતમાં સેબી એક બિન-કાયદેસર સંસ્થા હતી જેની પાસે કોઈ વૈધાનિક સત્તા ન હતી.
→ સેબી એક્ટ, 1992 દ્વારા તે એક સ્વાયત્ત સંસ્થા બની અને તેને વૈધાનિક સત્તા આપવામાં આવી.
SEBIનું માળખું, સત્તા અને કાર્યો
→ SEBI બોર્ડમાં એક અધ્યક્ષ અને કેટલાક પૂર્ણ-સમય અને અંશકાલિક સભ્ય હોય છે.
→ તે સમયાંતરે તે સમયના મહત્વના મુદ્દાઓની તપાસ કરવા માટે વિવિધ સમિતિઓની નિમણૂક પણ કરે છે.
→ આ ઉપરાંત સેબીના નિર્ણયથી અસંતુષ્ટ સંસ્થાઓના હિતોના રક્ષણ માટે સિક્યોરિટીઝ એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ (SAT)ની પણ રચના કરવામાં આવે છે.
→ SATમાં પ્રિસાઈડિંગ ઓફિસર અને અન્ય બે સભ્યો હોય છે.
→ સેબી પાસે સમાન સત્તાઓ છે જે સિવિલ કોર્ટમાં હોય છે.
→ આ સિવાય જો કોઈ વ્યક્તિ SATના નિર્ણય અથવા આદેશથી સહમત ન હોય તો તે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અપીલ કરી શકે છે.
→ સિક્યોરિટીઝ લોઝ (સુધારા) અધિનિયમ, 2014 દ્વારા સેબી હવે રૂ. 100 કરોડ કે તેથી વધુ રકમની કોઈપણ મની પૂલિંગ યોજનાનું નિયમન કરી શકે છે અને બિન-અનુપાલનના કિસ્સામાં સંપત્તિઓ જપ્ત કરી શકે છે.
→ સેબીના અધ્યક્ષને શોધ/તપાસ અને જપ્તી કામગીરીનો આદેશ આપવાની સત્તા છે.
→ સેબી બોર્ડ કોઈપણ સિક્યોરિટી ટ્રાન્ઝેકશનના સંબંધમાં વ્યક્તિઓ અથવા સંસ્થાઓ પાસેથી ટેલિફોન કોલ ડેટા રેકોર્ડ જેવી માહિતી માટે પણ કોલ કરી શકે છે.
→ સેબી વેન્ચર કેપિટલ ફંડ્સ અને મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ સહિતની સામુહિક રોકાણ યોજનાઓના કામકાજની નોંધણી અને નિયમન સાથે પણ વ્યવહાર કરે છે.
0 Comments