વિશેષતા
→ મહાગુજરાતનું છેલ્લું અધિવેશન વિસનગરમાં ભરાયું હતું.
મહત્વના સ્થાની પ્રમુખ વિશેષતા અને જાણીતી બાબત
મહેસાણા
→ જિલ્લાનું મુખ્ય મથક છે.
→ ચાવડાઓના વંશજ મેસોજી ચાવડાએ મહેસાણા વસાવ્યું હતું.
→ અહીં આવલા સીમંધર જૈન દેરાસર પ્રખ્યાત છે.
→ ગુજરાતનો સૌપ્રથમ પાતાળકૂવો ઈ.સ. 1935માં મહેસાણા ખોદવામાં આવ્યો હતો.
→ પાતાળકૂવા દ્વારા સૌથી વધુ સિંચાઇ મહેસાણામાં થાય છે.
→ મહેસાણાના ફુદેડાના ચપ્પા જાણીતા છે.
→ ભેંસ અને પશુદાણ માટે પ્રખ્યાત છે.
મોઢેરા
→ પ્રાચીન નામ : ભગવદ ગામ
→ પુષ્પાવતી નદીના કિનારે આવેલું છે.
→ કર્કવૃત્ત રેખા પર આવેલું પ્રાચીન સૂર્યમંદિર માટે જાણીતું. ભીમદેવ પહેલાના સમયમાં બંધાયેલું મંદિર મધ્યી યુગની શિલ્પકલાનો ઉત્તમ નમૂનો છે.
→ દર વર્ષે જાન્યુઆરી મહિનામાં યોજાતા "ઉત્તરાર્ધ મહોત્સવ"માં સરકાર દ્વારા શાસ્ત્રીય નૃત્યના કાર્યક્રમનું આયોજન કરાય છે.
→ મંદિરની સામે આવેલા "રામકુંડ" ચારેયબાજુ પગથિયાં આવેલા છે.
→ મોઢ જ્ઞાતીની કુળદેવી મોઢેશ્વરી માતાનું મંદિર પણ પ્રખ્યાત છે.
વડનગર
→ પ્રાચીન નામ : આનર્તપૂર, આનંદપૂર, અનંતપૂર, ચમત્કારપૂર
→ વડનગરા નાગરના કુળદેવતા "હાટકેશ્વર મહાદેવ"નું પ્રાચીન મંદિર
→ અકબરના દરબારના મહાન સંગીતરત્ન તાનસેન "દીપક" રાગ ગાતાં તેમનાં શરીરમાં અતિશય દાહ ઉત્પન્ન થયોપ હતો. નરસિંહ મહેતાની પુત્રી કુંવરબાઈની બે પુત્રીઓ તાના અને રીરીએ "મેઘ -મલ્હાર" રાગ ગાઈને તેનું શમન કર્યું હતું. અકબરે તેમને લેવા સૈનિકો મોકલતા બંને બહેનોએ વડનગરમાં જળસમાધિ લીધી હતી. તાના -રીરીની સમાધિ પ્રતિ વર્ષ શિયાળામાં "તાના-રીરી સંગીત મહોત્સવ" આયોજન કરાય છે.
→ વડનગરમાં 6 દરવાજા આવેલા છે.જેમાં અર્જુનબારી દરવાજામાં આવેલા શિલાલેખમાં વડનગરની ભવ્યતા અને સમૃદ્ધિનું વર્ણન છે.
→ શહેરની મધ્યમાં "શર્મિષ્ઠા તળાવ" અને "શામળશાની ચોરી" નામના બે તોરણો આવેલા છે.
→ 14મી.ઊંચો કિર્તિસ્તંભ શહેરના કિલ્લાની ઈવાળો અને દરવાજાના ખંડેરો વડનગરના ભૂતકાળની યાદ આપે છે.
→ ચીની યાત્રાળુ હ્યુ -એન -ત્સાંગે વડનગરની મુલાકાત લીધી હતી. તેના પુસ્તકમાં વડનગરની ભવ્યતાનું વર્ણન છે.
તારંગા
→ તારણગિરિ , તારણ દુર્ગ
→ બૌદ્ધધર્મીઓની દેવી "તારા"ના નામે ઓળખાતા તારંગા ડુંગર પર કુમારપાળના સમયમાં બંધાયેલું જૈન દેરાસએ છે. જ્યાં એક જ શિલામાંથી કોતરાયેલી અજિતનાથની મુર્તિ છે.
→ આ ઉપરાંત તારણ માતાનું મંદિર અને હનુમાનજીનું મંદિર છે.
→ જ્યાં ગુજરાત સરકાર દ્વારા તીર્થંકર નામનું સાંસ્કૃતિક વનનું નિર્માણ કરેલ છે.
→ તારંગા મહેસાણાના ઈશાન ખૂણે આવેલ છે.
→ તારંગા ડુંગર પર "જોગીડાની ગુફા" આવેલી છે. જેમાં બુદ્ધની મૂર્તિઓ છે.
ઔઠોર
→ અરાવતી , અયધી
→ પુષ્પાવતી નદીના કિનારે આવેલું છે.
→ ગણપતિનું સુપ્રસિદ્ધ મંદિર છે.
ઊંઝા
→ ગુજરાતનું મસાલાનું શહેર
→ કડવા પાટીદાર સમાજના કુળદેવી ઉમિયા માતાનું ભવ્ય મંદિર છે.
બહુચરાજી
→ ભારતમાં આવેલી 51 અને ગુજરાતમાં આવેલી ત્રણ શક્તિપીઠમાંની એક શક્તિપીઠ છે.
→ 15 મી. લાંબા અને 11 મી. પહોળા મંદિરમાં પત્થરની સુંદર કોતરણી છે.
→ બહુચરાજી માતાનું મૂળ સ્થાનક નજીકમાં આવેલ "શંખલપુર"માં છે.
→ અહીં કિન્નરોની ગાદી છે.
→ ગુજરાતનાં ઘણાં કુટુંબો બાળકોની બાબરી ઉતારવા અહીં આવે છે.
→ અહીં ચૈત્રી પૂનમના રોજ ભવ્ય લોકમેળો ભરાય છે.
→ ગરબા લખનાર દેવીભક્ત વલ્લભ મેવાડાનું ઘર અહીં આવેલૂ છે .
લાંઘણજ
→ ઈ.સ. 1993માં પુરાતત્વવિદ રોબર્ટ બ્રુસ ફૂટે લાંગણજ પાસેથી પ્રાગઐતાહાસિક સમયના અને કોટ-પેઢામલી પાસેથી હડપ્પન સંસ્કૃતિના અવશેષો શોધ્યા હતા.
→જેમાં ડેંટેલિમ દરિયાઈ પ્રાણીના અવશેષો ચશ્મછરા એન ચશ્મકુઠાર જેવા પથ્થરના ઓજારો મળ્યા હતા.
કડી
→ કતિપુર, રસુલ્લાબાદ
→ સૈયદ મુર્તાઝખાન બુખારીએ કડીનો ખૂબ જાણીતો કોટ બંધાવ્યો હતો.
→ જવામર્દખાન બાબીને હરાવી દામાજીરાવ ગાયકવાડે કડીની જાગીર પોતાના ભાઈ ખ્ંડેરાવને આપી. તેના પુત્ર મલ્હારરાવે કડીનો વિસ્તાર વધાર્યો.
→ વડોદરાના ગાદીપતિ ગોવિંદરાવને શરત મુજબની ખંડણી ણ ચૂકવતા ગોવિંદરાવે મેજર વોકરને મોકલી તેને ભગાડી દીધો. જે કથા "પિત્તળ લોટા જળ રે ભર્યા રે શહેરના સૂબો ક્યારે આવશે" લોકગીતમાં અમર થયેલી છે.
→ અહીનું મેલડી માતાનું મંદિર અને યવટેશવાર મહાદેવ જોવાલાયક છે.
→ કડીના ચંદ્રાસણ ગામે નર્મદા કેનાલ પર પ્રથમ 10 MWનો કેનાલ સોલર પ્લાન્ટ નંખાયો હતો.
વિજાપુર
→ શ્રીમદ બુદ્ધિસાગરસૂરિશ્વરજી દ્વારા સ્થાપિત પ્રસિદ્ધ જૈન દેરાસર આવેલું છે.
→ ગાંધીજીના રેંટિયાની શોધ વિજાપુરના ગંગાબેન દ્વારા કરાઇ હતી.
આસજોલ
→ અહીં ભારતનું એક માત્ર કુનતા માતાનું મંદિર આવેલું છે.
ધરોઈ
→ ધરોઈ ગામ પાસે સાબરમતી નદી પર બંધ બંધવામાં આવ્યો છે.
ખેરવા
→ ખેરવામાં પ્રાચીન શિવ મદિર છે.
→ ગણપતિ અને હનુમાનની મૂર્તિઓ સામ -સામે હોય તેવા મંદિરના અવશેષો છે.
→ પ્રસિદ્ધ' " ગણપત યુનિવર્સિટી અહી આવેલી છે.
ભોંયણી
→ ભગવાન શ્રી મલ્લિનાથની મૂર્તિ ધરાવતું જૈન તીર્થધામ આવેલું છે.
મરતોલી
→ કેશર ભવાની માતાનું મંદિર
પાલોદર
→ ચોસઠ જોગણી મંદિર.
→ વરસાદની આગાહી કરવા માટે જાણીતો ફાગણ વડ અગિયારસનો મેળો અહીં ભરાય છે.
ખેરાલુ
→ સૂર્યનારાયણની બે પત્નીઓ સાથેની આરસની મૂર્તિઓ આવેલી છે.
ઝુલાસણ
→ અંતરિક્ષયાત્રી સુનિતા વિલિયમ્સનું મૂળ વતન
વેણપૂરા / વણપુર
→ જોગણી માતાનું મંદિર
મીરાં દાતાર
→ પુષ્પાવતી નદીના કિનારે ઉનાવા ગામ પાસે આવેલું આ મુસ્લિમોનું શ્રદ્ધાનું સ્થાન છે.
